Pazarcık Müdafa-i Hukuk Cemiyetinin Kuruluşu ve Yapılan Mücadele
Erzurum ve Sivas Kongrelerinden hemen sonra Anadolu Müdafa-i Hukuk Cemiyeti kurulmak suretiyle, İstanbul yönetiminden beklentisi fazla olmayan millet bir bakıma başının çaresine bakmak istemiştir. Bu doğrultuda yurdun dört bir yanınıda cemiyetlerin şubeleri açılmaya başlamıştır. Maraş, Pazarcık ve Elbistan’da Müdafa-i Hukuk Cemiyetleri kurulmasına karar verilmiştir. Bu cemiyetler, hemen düşmanla savaşmak yerine öncelikle dağınık, bilinçisiz bir durumda bulunan milli kuvetleri, bir araya getirmeyi amaçlamıştır. Zira karşıdaki eğitimli ve silah bakımından çok güçlü olan işgalcilere karşı planlı ve ortak bir hareket gerekmektedir. Cemiyetler kararlı bir şekilde Hristiyanlara toprak satılmasını, göç edilmesini kesin olarak yasaklamıştır. Arkasından aşağıda örnekleri de görüleceği gibi protesto yürüyüşleri ve özellikle protesto bildirileri ile işgalcilere karşı haklı davalarını Dünya kamuoyuna duyurmayı hedeflemiştir. Temsil Heyeti ve Mustafa Kemal düşmana karşı hemen harekete geçmek yerine bölgedeki resmi ve milis güçlerinin iyice organize edilmesini tenbih etmişlerdir. Bu yüzden öncelikle bölgeyi teşkilatlandıracak seçme subaylar gönderilmeye başlanmıştır.
Fransız ve diğer işgalcilere karşı Pazarcık’ta Müdafa-i Hukuk Cemiyeti kurulması düşünülmüş, Batumlu(Muhacir) Ali Efendi başkanlığında çalışmalar başlatılmış ve kısa zamanda cemiyet kurulmuştur. Cemiyetin en genç üyesi durumundaki Sait Yalçın beyanında; Muhacır Ali Efendi Başkanlığında 17 kişi Elbistana giderek , M.Kemal ile haberleşilerek cemiyetin kurulmasını sağladıklarını” dile getirmektedir. Cemiyetin kurulması, dağınık ve zor bir coğrafyadaki milis kuvvetlerin varlığı işgalci Fransızların korkulu rüyası olmuştur.İleride bahsedilceği gibi Fransızların Antep-Maraş yardım hattını kullanmasının Pazarcık kuvvetleri ile engellenmesinden dolayı, Maraş’a Fransız yardımı İslahiye- Kömürler-Türkoğlu üzerinden iletilmeye çalışılmıştır.
PAZARCIK MÜDAFA-İ HUKUK CEMİYETİ
Cemiyet Başkanı:
Batumlu Ançeloğlu Muhacir Ali Efendi
Üyeler:
1. Atmalı Aşireti Reisi Paşa Yakup Hamdi.
2. Tilkiler aşiretinden Kara Silo Ağa,
3. Sinemilli Aşireti Reisi (Halil)Tapo Ağa,
4. Göynük Çerkezlerinden Uzun Yusuf Ağa (şehit olmuştur),
5. Büyük Nacar Köyü’nden Karpuzcuoğlu Ali Kahya(Kara Ali Ağazade Hasan Efendi)
6. Beşenli Cuma Kahya,
7. Ufacıklı Köyü’nden Mahmut Ağa’nın oğlu Büyük Mehmet Ağa,
8. Ufacıklı Köyü’nden Kara Ali Ağazade Ali Efendi,
9. Helete Köyü’nden Mahmut Ağa’nın oğlu Büyük Mehmet Ağa (Tekküpeli soy ismini taşıyan aileden)
10. Helete Köyü’nden Hocazadelerden Büyük Salman Ağa( Göksu soyadını taşıyan aile)
11. Helete Köyü’nden Vakkasoğlu Salman Çavuş
12. Pazarcık Savcısı Abdullah Beyazıtoğlu
13. Jandarma Kumandanı TeğmenMehmetRamazan Efendi (Konya Seydişehirli)
14. Ziraat Bankası memuru Maraşlı Muhlis Efendi (Şimdiki soyadları Bilgin)
15. İskilipli olan Muallim Mehmet Fevzi(Cebe)(Pazarcık Merkez Mektebi Başmuallimi)
16. Postacızade Hafız Mehmet Efendi(Ferruh Bozbeyli ile Abdi Sezer’in ailesinden).
17. Nüfus Katibi Mehmet Sait Efendi(Aile soyadı:Yalçın).
Gerek Maraş ve Elbistan gerekse Pazarcık Müdafa-i Hukuk Cemiyitenin üyeleri aşağıdaki şekilde teker teker and içmişlerdir:
„ Millet ve Vatanın selameti uğruna canımı feda edeceğime, yasal Milli Teşkilatımıza karşı hainlik edenler kardeşimiz dahi olsa idamına ve sır saklayacağımıza vallahi ve billahi and içeriz“
Muhacir Ali Efendi
Yakup Hamdi
Tapo(Halil) Ağa
Salman Ağa
Sülo Ağa
Kılıç Ali
Sait Yalçın
Pazarcık Müdafai Hukuk Cemiyeti şehirde ve değişik köylerden sözü geçen önemli kişiler başta olmak üzere, o zaman kazada görev yapan devlet görevlilerinden oluşturulmuştur. Cemiyet her zaman Kılıç Ali aracılığından da yararlanarak Sivastaki Temsil Heyeti başkanı Mustafa Kemal ile irtibat halinde olmuşlardır. Pazarcık Müdafai Hukuk Cemiyetinin öncelikli görevlerinden birisi ve en önemlisi Antep tarafından Maraş’a yardıma giden Fransız kuvvetlerine engel olmak ve onları etkisiz hale getirmektir. Özellikle Maraş-Antep arasındaki Fransız kuvvetlerinin ikmal yollarını keserek Maraş mücadelesine önemli katkı sağlamışlardır. Topaktaş(Karabıyıklı- GAntep arası) ve Akçakoyunlu mevkilerinde Antep’ten Maraş’a askeri mühimmat taşıyan bir müfrezenin imhasında Pazarcık Kuva-i Milliye çeteleri etkin bir rol oynamıştır. Maraş Müdafa-i Hukuk Cemiyeti Reisi Aslan beyin 7 Ocak 1920 tarihli raporunda; Antepten gönderilen Fransız Takviye Kuvvetlerine Pazarcık ve civarındaki müfrezeler tarafından baskın yapılarak, onlara zayiat verdiklerinden bahsedilmektedir (16).
Milli Mücadelenin başladığı yıllarda Kuva-i Milliye’nin bölge komutanı Yüzbaşı Kılıç Ali Atmalıların Reisi Yakup Hamdi Bey(Yakup Hamdi Bozdağ) ve kayınbiraderi Sinemilli Aşireti Reisi Tapo Ağa(Halil Erdem) ve diğer milis güçleri ile irtibata geçmiş bu bölgedeki Fransızların temizlenmesinin yanında, Kahramanmaraş ve Gaziantep’te de mücadele vermişlerdir.
Maraşta bulunan Amerikan Koleji Biyokimya Öğretmeni Stanley Kerr, bu bölgeye yollanan Binbaşı E.W.C. Noel (Ortadoğu İngiliz Gizli Servis ajanı ve Güney ve Doğu Anadolu, İran, Irak ve Suriye bölgesinde isyan çıkarmak için görevlendirilen ajan ), Fransız komutan Abadi, anılarında Milli Mücadele yıllarında Atmalı Reisi Yakup Hamdi Paşa ve Sinemilli Aşireti Reisi Tapo Ağa’nın milli mücadeleye katılmasını şu şekilde anlatmaktadırlar:
“…..Kılıç Ali Paşa ilk olarak Yakup Hamdi Paşa ve Tapo Ağa ile irtibat kurarlar. Mücadelenin şekli belirlenir. Atmalılara ve Sinemillilere düşen görevler ayrı ayrı belirlenir. İhtiyaç duyulan silahların Kılıç Ali Paşa tarafından temin edilmesi kararlaştırılır. Özellikle, İngiliz Gizli Servis Ajanı Edvart Covbertin Noel, aşiretleri Milli Mücadeleye ve Atatürke karşı ayaklandırmak ve olası bir İngiliz işgalini benimsemeleri için, Yakup Hamdi Paşa ve Tapo Ağa ile irtibata geçer(Bu durum aşağıda tam metni verilen Protesto da dile getirilmiştir). Tapo Ağa ve Yakup Hamdi Paşa Kuva-i Milliye karşıtı gözükerek İngiliz ajanından silah temin ederler. Silahlar temin edildikten sonra iki aşiret reisi Sivas’ta yapılan kongreye bağlılık telgrafı çekerler.”